Bolehkah Kita Agih Harta Pusaka Sama Rata, Tanpa Mengikut Hukum Faraid?

Sebelum menjawab terus kepada persoalan boleh atau tidak, kita mesti faham dengan jelas dahulu apakah yang dimaksudkan dengan faraid atau ilmu faraid.

Merujuk kepada Kitab Fiqh al-Manhaji, Ilmu faraidh pada Syarak bermaksud pengetahuan mendalam tentang pusaka dan ilmu kira-kira yang membolehkan kita mengetahui bahagian pusaka yang berhak diterima oleh orang-orang yang berhak.

Hukum faraid sama pensyariatannya ke atas umat Islam seperti hukum solat, hukum berpuasa dan hukum-hukum Islam yang lain. Terdapat nas Al-Quran, al-Sunnah serta ijma’ ulama yang jelas menunjukkan pensyariatan hukum faraid.

This image has an empty alt attribute; its file name is faraid-1080x675-1-700x438.jpg

Maka barangsiapa mengingkari hukum faraid, sama sahaja seperti mengingkari hukum wajibnya solat atau berpuasa di bulan Ramadhan; iaitu jatuh kafir dan keluar daripada Islam.

Pensyariatan hukum syariat ini jelas berdasarkan firman Allah SWT:

لِّلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِّمَّا تَرَكَ الْوَالِدَانِ وَالْأَقْرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنْهُ أَوْ كَثُرَ ۚ نَصِيبًا مَّفْرُوضًا

Maksudnya: Orang-orang lelaki ada bahagian pusaka dari peninggalan ibu bapa dan kerabat, dan orang-orang perempuan pula ada bahagian pusaka dari peninggalan ibu bapa dan kerabat, sama ada sedikit atau banyak dari harta yang ditinggalkan itu iaitu bahagian yang telah diwajibkan (dan ditentukan oleh Allah). (Surah al-Nisa’: 7)

Begitu juga melalui hadith-hadith Nabi SAW berkenaan isu ini. Antaranya ialah, Rasulullah SAW bersabda:

أَلْحِقُوا الْفَرَائِضَ بِأَهْلِهَا، فَمَا بَقِىَ فَهْوَ لأَوْلَى رَجُلٍ ذَكَرٍ

Maksudnya: “Serahkanlah harta-harta pusaka kepada pemiliknya. Sekiranya ada baki, serahkanlah kepada kaum keluarga lelaki yang terdekat.” – Hadis Riwayat al-Bukhari (6351)

Jadi kita jelas bahawa hukum faraid adalah salah satu daripada syariat Islam yang mesti kita Imani dan beramal dengannya. Maka perlu kita berhati-hati apabila mengatakan hukum faraid ini zalim, ketinggalan zaman dan tidak lagi relevan kerana dikhuatiri akhirnya membawa kepada terkeluarnya kita daripada Islam.

Kita sebagai Muslim wajib beriman bahawa setiap syariat yang Allah tetapkan untuk kita adalah atas kekuasaan dan kebijaksanaan Allah. Ia bertujuan memelihara kepentingan semua pihak tanpa terkecuali. Walaubagaimana sekalipun manusia merasakan pandangan mereka lebih baik, syariat atau undang-undang Allah SWT tetap merupakan undang-undang yang terbaik.

Photo by Abdulmeilk Aldawsari from Pexels

Allah SWT berfirman:

تِلْكَ حُدُودُ اللَّـهِ ۚ وَمَن يُطِعِ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ۚ وَذَٰلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴿١٣﴾ وَمَن يَعْصِ اللَّـهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُّهِينٌ

Maksudnya: Segala hukum yang tersebut adalah batas-batas (syariat) Allah. Dan sesiapa yang taat kepada Allah dan Rasul-Nya, akan dimasukkan oleh Allah ke dalam syurga yang mengalir dari bawahnya beberapa sungai, mereka kekal di dalamnya, dan itulah kejayaan yang amat besar. Dan sesiapa yang derhaka kepada Allah dan Rasul-Nya, dan melampaui batas-batas syariat-Nya, akan dimasukkan oleh Allah ke dalam api neraka, kekallah dia di dalamnya, dan baginya azab seksa yang amat menghina. (Surah al-Nisa’: 13-14)

Jadi adakah maknanya kita tidak boleh membahagikan harta pusaka secara sama rata?

Secara teknikalnya boleh tiada masalah. Cuma dari sudut syaraknya, tidak wajar mengatakan mahu membahagikan harta pusaka secara sama rata kerana tidak mahu ikut faraid.

Lafaz kerana tidak mahu ikut hukum faraid itu sendiri berbahaya kerana ia memberi intrepertasi negatif tetang hukum faraid itu sendiri. Seolah-olah mengatakan hukum faraid tidak adil kerana bahagian harta pusaka setiap waris berbeza-beza.

Kembali kepada persoalan boleh tak agihkan harta secara sama rata, jawapannya ya boleh. Tetapi ada caranya.

Image by Free-Photos from Pixabay

Caranya adalah waris-waris yang mendapat bahagian pusaka yang lebih banyak, takharuj hak faraidnya membolehkan semua waris terima bahagian harta secara sama rata. Apakah maksud takharuj?

Takharuj bermaksud harta peninggalan dibahagikan secara sulh atau persetujuan di antara ahli waris dengan kaedah redha atau sesama suka. Ini dibenarkan kerana bahagian faraid itu adalah hak para waris yang boleh diambil atau dilepaskan.

Sebagai contoh, si ayah meninggal dunia dan hanya mempunyai seorang anak lelaki dan 2 orang anak perempuan sebagai waris. Jika mengikut hukum faraid, bahagian anak lelaki adalah 2 kali daripada apa yang anak perempuan terima.

Oleh itu, mengikut hukum faraid, bahagian pusaka yang sepatutnya diterima oleh tiga beradik ini adalah;

  • Anak lelaki: ½
  • Anak perempuan: ¼ setiap seorang

Jadi daripada pecahan ini, anak lelaki mendapat bahagian yang lebih berbanding anak perempuan atas tanggungjawab dia perlu menanggung kebajikan waris lain. Walaubagaimanpun, si anak lelaki boleh melepaskan hak faraidnya ½ dan berbahagi harta pusaka arwah bapa mereka secara sama rata dengan adik beradik perempuannya.

Oleh itu, melalui takharuj, waris boleh membahagikan harta pusaka secara sama rata tetapi mesti memenuhi empat syarat berikut.

  1. Waris mesti telah capai usia baligh
  2. Waris tahu mengurus harta, tidak boleh waris cacat akalnya melepaskan hak faraid.
  3. Waris tahu bahagian faraid yang sepatutnya dimiliki 
  4. Waris secara sukarela melepaskan hak

Jadi sebelum semua waris bersetuju untuk agihkan harta pusaka arwah secara sama rata, kena pastikan dahulu SEMUA waris tahu bahagian faraid yang sepatutnya dia terima dan redha berikan pada waris lain.

Ditulis oleh Fakhrur Radzi, seorang konsultan perwarisan harta Islam di sebuah syarikat amanah yang menguruskan perancangan harta dan pentadbiran pusaka secara Syariah.

Bagi mengelakkan daripada perkara tidak diingini berlaku, jom kita tambah ilmu berkenaan dengan hibah, faraid dan wasiat:

Previous ArticleNext Article

2 Comments

  1. Sy nk tnye..Suami Sy ank felda,bila sibapa telah mninggal Dunia,adakah duit hasil kebun felda stiap bulan tu terus Jd Hak mutlak si ibu apabila nama kebun,umah flda telah ditukar ke nama si ibu sebagai pentabir …sbb skrg ni duit gaji flda masuk acc si ibu…tp si ibu xde bagi2 pd ank yg lain shingga 6buln Dari si bapa mninggal..

  2. Bagaimana pula sekiranya seorang dari waris-waris yg berhak menolak pembahagian sama rata, dan minta hak beliau mengikut Hukum Faraid?

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Bahagian Faraid Isteri Kedua Yang Tidak Mempunyai Anak Dengan Suami

SOALAN

Assalamualaikum, Ustaz. Saya ingin bertanya soalan faraid harta pusaka. Suami saya telah meninggal dunia. Suami saya telah menceraikan isteri pertama sebelum berkahwin dengan saya dan mereka mempunyai dua orang anak, manakala saya pula isteri kedua dan saya tidak mempunyai anak dengan suami. Jadi, berapa bahagian faraid saya ustaz?

Berdasarkan kepada AL-KAFI #1939: BAHAGIAN FARAID ISTERI KEDUA YANG TIDAK MEMPUNYAI ANAK DENGAN SUAMI yang dikeluarkan oleh Pejabat Mufti Wilayah Persekutuan.

RINGKASAN JAWAPAN

Isteri yang kematian suaminya akan mendapat bahagian faraid daripada harta pusaka selepas pengurusan jenazah, hutang-piutang serta wasiat suami telah dilaksanakan. Bahagian faraid isteri apabila suami yang meninggal dunia mempunyai anak, isteri akan mendapat satu perlapan (1/8) daripada harta. Kewujudan anak kepada suami walaupun anak tersebut daripada perkahwinan dengan isteri yang lain telah mengurangkan bahagian isteri daripada 1/4 ke 1/8. Manakala isteri yang telah diceraikan suami tidak mendapat harta pusaka suaminya.

HURAIAN JAWAPAN

Alhamdulillah segala puji bagi Allah SWT tuhan sekalian alam. Selawat dan salam ke atas junjungan besar kita Nabi Muhammad SAW serta ahli keluarga, para sahabat, dan orang yang mengikuti jejak Langkah Baginda sehingga hari kiamat. Semoga kita semua sentiasa di bawah lindunganNya.

Pembahagian harta si mati kepada waris-warisnya akan dilakukan selepas selesai pengurusan jenazahnya, melunaskan hutang-piutang serta melaksanakan wasiat si mati yang tidak melebihi satu pertiga daripada baki harta peninggalan. Menurut Imam al-Nawawi[1]:

يبدأ من تركة الميت بمؤنة تجهيزه ثم تقضى ديونه ثم وصاياه من ثلث الباقي ثم يقسم الباقي بين الورثة.

Maksudnya: “Harta peninggalan si mati digunakan bermula dengan pengurusan jenazah, kemudian melangsaikan hutang-piutang si mati, kemudian melaksanakan wasiat si mati yang tidak melebihi satu pertiga daripada baki harta si mati (selepas pengurusan jenazah dan membayar hutangnya). Setelah itu, dibahagikan baki daripada harta itu kepada pewaris.

Dalam proses pembahagian harta ini, wujud waris-waris yang boleh menghalang atau mengurangkan bahagian waris yang lain. Keadaan ini dipanggil halangan pewarisan (الحَجْبُ).

Berdasarkan soalan di atas, anak-anak suami merupakan halangan yang mengurangkan  bahagian isteri dalam faraid (الحَجْبُ النُّقْصَان). Dengan wujudnya anak-anak suami ini, mereka telah mengurangkan bahagian isteri daripada mendapat satu perempat kepada satu perlapan daripada harta. Ini berdasarkan firman Allah SWT:

وَلَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَكْتُمْ إِن لَّمْ يَكُن لَّكُمْ وَلَدٌ ۚ فَإِن كَانَ لَكُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَكْتُم ۚ مِّن بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِهَا أَوْ دَيْنٍ ۗ

MaksudnyaDan bagi mereka (isteri-isteri) pula satu perempat dari harta yang kamu tinggalkan, jika kamu tidak mempunyai anak. Tetapi kalau kamu mempunyai anak maka bahagian mereka (isteri-isteri kamu) ialah satu perlapan dari harta yang kamu tinggalkan, sesudah ditunaikan wasiat yang kamu wasiatkan, dan sesudah dibayarkan hutang kamu.

Surah al-Nisa’ (12)

Imam al-Qurtubi berkata ketika mentafsirkan ayat ini:

وَالْوَلَدُ هُنَا بَنُو الصُّلْبِ وَبَنُو بَنِيهِمْ وَإِنْ سَفُلُوا، ذُكْرَانًا وَإِنَاثًا وَاحِدًا فَمَا زَادَ بِإِجْمَاعٍ. وَتَرِثُ الْمَرْأَةُ مِنْ زَوْجِهَا الرُّبُعَ مَعَ فَقْدِ الْوَلَدِ، وَالثُّمُنَ مع وجوده.

Maksudnya“Dimaksudkan dengan al-walad ialah anak kandung serta anak kepada anak kandung (cucu) dan ke bawah, samada lelaki atau perempuan, seorang atau lebih daripada itu, dan ini ialah ijmak. Isteri akan mewarisi ¼ sekiranya suami tiada anak dan satu perlapan sekiranya ada[2].”

Justeru, dengan kewujudan anak kandung, isteri tetap mendapat satu perlapan walaupun anak tersebut bukan daripada hasil perkahwinannya bersama suami. Hal ini kerana anak yang disebutkan ialah anak kepada si mati dan bukanlah anak kepada waris sebagaiamana yang dinyatakan oleh Imam al-Khatib al-Syirbini:

(الثّمن) وَهُوَ (فرض الزَّوْجَة) الْوَاحِدَة (و) كل (الزَّوْجَات) بالتسوية (مَعَ الْوَلَد) للزَّوْج مِنْهَا أَو من غَيرهَا

Maksudnya: “Satu per lapan ialah bahagian seorang isteri atau beberapa isteri yang dikongsi bersama apabila suami mempunyai anak dengannya atau anak dengan isteri yang lain[3].”

Oleh yang demikian, berdasarkan penerangan di atas, sekiranya suami mempunyai anak walaupun dengan isteri yang berbeza, bahagian faraid isteri adalah satu perlapan daripada harta. Bahagian satu perlapan itu akan dikongsi bersama jika suami mempunyai lebih dari seorang isteri.

Kesimpulannya, jika suami mempunyai isteri kedua dan anak daripada isteri pertama yang telah diceraikan sebagaimana soalan yang diajukan, bahagian isteri kedua ialah satu perlapan daripada harta untuk dirinya seorang dan tidak perlu berkongsi dengan bekas isteri.

Wallahu a’lam.

Rujukan: 

[1] Al-Nawawi, Yahya bin Syaraf. (2005). Minhaj al-Tolibin. Cet. 1. Beirut: Dar al-Fikr. Hlm. 180.

[2] Al-Qurtubi, Muhammad bin Ahmad. (1964). Tafsir al-Qurtubi (Jilid 5). Cet. 2. Kaherah: Dar al-Kutub al-Misriyyah. Hlm. 75.

[3] Al-Syirbini, Muhammad bin Ahmad. (t.t.). Al-Iqna’ fi Halli Alfaz Abi Syuja’ (Jilid 2). Beirut: Dar al-Fikr. Hlm. 388.